Friese overheden willen stoppen met het kopen van gas en elektriciteit uit Rusland en overgaan op energie uit de eigen provincie. In de LC van 6 augustus opperde energiedeskundige Sybrand Frietema dat gemeenten daarvoor gemeentelijke energiebedrijven oprichten. Frietema heeft gelijk dat de regie en uitvoering van energiebeleid, inclusief de levering aan de burger, in handen van de overheid moet komen.
We hebben gezien dat de provinciale energiebedrijven door de provinciebesturen zijn overgedaan aan commerciële bedrijven. De markt moest het werk doen. Ook de provincie Fryslân heeft dit in de jaren 90 van de vorige eeuw gedaan. Daar heeft de provincie een aardig zakcentje aan over gehouden, waarmee allemaal mooie en nuttige dingen zijn gedaan. Maar wij zien ook dat de commerciële energiebedrijven vooral gaan voor de winst. Van zo’n buitenlandse firma kan je ook niet verwachten dat zij een speciaal oog hebben voor alle afzonderlijke streken waar zij actief zijn.
Het doet denken aan een grote zuivelfirma: Ooit opgericht als coöperatie door lokale boeren, nu een wereldspeler, die de boeren amper van een nette melkprijs kan voorzien en die werkgelegenheid van Nederland naar het buitenland verplaatst omdat arbeid daar goedkoper is.
In de huidige situatie zijn we als het gaat om energielevering ook erg afhankelijk van commerciële bedrijven of van staatsbedrijven waarvan de eigenaren soms overheden zijn die het niet zo nauw nemen met mensenrechten.
Wat mij betreft is gebleken dat marktwerking niet het antwoord is. Initiatieven van burgers en overheden verdienen nu alle steun. Het belang van de burger moet voorop staan en niet het grote geld.
De vraag is of dit, zoals Frietema betoogt, op het niveau van de gemeente moet of op de schaal van de provincie of regio (de drie Noordelijke provincies). Want het voorzien van alle burgers en bedrijven van groene en Friese of Noord-Nederlandse energie is geen geringe opgave. Het vraagt om goed samenspel en inzet van verschillende energiebronnen. Wanneer elke gemeente dit moet opzetten en de kennis moet opbouwen, worden er heel wat nieuwe wielen telkenmale uitgevonden. Het zou daarom de moeite waard zijn om te onderzoeken wat de optimale schaal is: meerdere gemeenten, provincie of regio.
Helder is dat het marktdenken heeft afgedaan als het om klimaat en energievraagstukken gaat. Niet langer de bedrijfswinsten moeten de drijfveer vormen, maar het leefbaar houden van onze aarde.
Erik de Groot
Woordvoerder Klimaat & Energie
