De tijd vliegt. Vandaag bespreken we alweer de laatste begroting van dit college. De verkiezingen komen eraan en de spanning begint te stijgen. Over een paar maanden zitten we hier met allerlei nieuwe gezichten, misschien wel met volledig nieuwe partijen. Er zullen winnaars zijn en verliezers. Wij hebben er zin in!
We zijn trots
Veel zaken zijn in deze periode afgerond. We hebben onze universiteit weer terug. RUG Campus Fryslân vestigt zich, begin 2019, in het prachtige voormalig beursgebouw hier om de hoek.
De Centrale As is na vele jaren hard werken geopend en de haak om Leeuwarden en de N381 richting Drenthe worden volop gebruikt. Een provincie zonder deze drie wegen is bijna niet meer voor te stellen.
Culturele hoofdstad beleefd op dit moment zijn heropening. Alle activiteiten en het enthousiasme voor LF2018 overtreffen onze verwachtingen. Daarvoor verdienen de mienskip, alle organisatoren en de vele vrijwilligers alle complimenten. We zijn trots. Je merkt dat het zelfvertrouwen in Fryslân en Leeuwarden groeit en de uitstraling naar buiten is enorm.
We zijn daadwerkelijk ‘it moaiste lân fan d’ierde’.
Willen we dat blijven, dan is het onze taak om vooruit te blijven kijken. Om onze nek uit te steken. We moeten als provincie ambities tonen en het goede voorbeeld geven. Op korte termijn moeten we urgente problemen aanpakken. De leefbaarheid van onze dorpen en wijken staat altijd voorop. Samen met inwoners van Fryslân moeten we oplossingsgericht denken.
In de samenvatting van de begroting op hoofdlijnen staat de zin: ‘In 2025 staat de laatste vuilnisbak in het Fries Museum’. Dat vinden wij een heel mooi beeld: geen restafval meer, geen plastic verpakkingen, de vuilnisbak kan naar het museum. Het verbindt het dagelijks gebruik van producten en grondstoffen met bewustwording, werk en duurzaamheid.
Dit soort ambities daar draait het om. Dan koppel je lef aan maatschappelijke opgaven en beleid.
Werkt het beleid?
Over het algemeen straalt het uit dat het college klaar is. Ze zijn tevreden over zichzelf en over de behaalde resultaten uit het coalitieakkoord.
De vraag is alleen niet of het beleid is uitgevoerd, maar of het ook werkt. Voor ons gevoel blijft het hangen in convenanten, deals, beleidsbrieven en mooie vooruitzichten. Waar zijn de resultaten?
Als we om ons heen kijken zien we nog steeds te weinig weidevogels en te veel ganzen. We zien slecht geïsoleerde kantoorgebouwen. Er zijn dorpen die gebukt gaan onder de gevolgen van krimp. En er is nog steeds een onnodig hoge CO2-uitstoot in het veenweidegebied. Zo kan ik nog wel even doorgaan.
Wel over graf regeren
Het college straalt niet alleen uit dat het klaar is, ze zeggen het ook: het coalitieakkoord is af en we willen niet over ons graf heen regeren.
Dit terwijl er ook nog veel moet gebeuren de komende maanden. In de vluggigheid telde ik meer dan 14 nota’s en brieven die nog moeten komen. Het varieert van de herijking cultuur, tot het verlagen van verkeersdoden en van het verminderen van regels tot het klimaatakkoord. Snel aan het werk dus in plaats van tevreden zijn en roepen dat het coalitieakkoord af is.
Wij vragen de gedeputeerde om een gedetailleerde planning voor de agendacommissie. Daarbij gaat het dus niet alleen om besluitstukken, maar ook om de afhandeling van toezeggingen en moties. Graag een toezegging.
Er zijn op dit moment vijf gebieden waarop wij vinden dat, omdat het zo urgent is, de coalitie wél over het graf heen moet regeren:
1. Klimaat en duurzaamheid
2. Landbouwtransitie
3. Zorg
4. Circulaire economie
5. Maatschappelijke initiatieven
‘Liever vandaag dan morgen energieneutraal’
Zoals bekend zijn wij er voorstander van om elk dorp en wijk de ruimte te geven om mee te helpen bij de energietransitie. Breed gedragen initiatieven zoals de dorpsmolen van Reduzum moet je koesteren en belonen.
Wat betreft de Regionale Energiestrategie willen we absoluut de deadlines halen die met het Rijk zijn afgesproken. Uit de antwoorden op onze technische vragen blijkt dat er geen extra geld is voor de Regionale Energiestrategie. Kan de gedeputeerde vertellen waarom dit is en hoe het proces verloopt?
Het behalen van de energiedoelstellingen staat voor ons voorop. Daarom willen we met de FNP, dat er meer geïnvesteerd wordt in energiebesparing. Wij vinden het schrikbarend dat Fryslân koploper is als het gaat om slecht geïsoleerde kantoorgebouwen. 53% van de kantoren heeft nog geen energielabel C.
Met de VVD vragen we met een motie aandacht voor de belofte dat de provincie haar eigen panden en organisatie energieneutraal gaat maken. We moeten het goede voorbeeld blijven geven en verwachten uitvoeringsplan liever vandaag dan mogen.
Grondbank voor landbouwtransitie
Het is al weer enkele maanden geleden dat we hier een fel debat voerden over het Friese veenweidegebied. Naast de meningsverschillen, die we nu niet hoeven te herhalen, was er overeenstemming over twee zaken: de noodzaak om iets te doen en het belang van een grondbank.
Dat het college deze visie deelt blijkt uit het feit dat de grondbank onderdeel was van de aanvraag die de provincie deed bij het Rijk voor de Kimaatenvelop. Uit het Kamerstuk van minister Wiebes over de besteding van het geld lijkt de grondbank buiten de boot gevallen te zijn. Klopt dit?
Met een motie vragen wij de gedeputeerde hier duidelijkheid over te geven. En als het klopt, dan vragen we de provincie met eigen middelen een grondbank in te richten. Wij zijn er namelijk van overtuigd dat de CO2-reductie in het veenweidegebied onderdeel zal zijn van de Friese klimaatopgave.
De biodiversiteit staat onder druk.
Naast het aantal weidevogels merken we dit aan het teruglopende aantal insecten. Eerder namen we als Staten, mede op ons initiatief, het besluit om een netwerk te maken van insectvriendelijke bermen, oever en stukken land. Om de uitvoering ervan handen en voeten te geven dienen we het amendement van GrienLinks mee in.
Aanvullend dienen we een amendement in, wederom met GrienLinks, voor verlenging van het transitiefonds voor natuurinclusieve landbouw.
Zorgeconomie ‘verloren zoon’
Voldoende handen aan het bed, binnen de zorg is dat het allerbelangrijkste. Toch kampen we met groeiende personeelstekorten en kunnen we moeilijk voldoende huisartsen krijgen. De spreiding van zorgvoorzieningen staat onder druk. Aan het begin van deze periode brachten we dit al in bij het coalitieakkoord en de situatie is niet fundamenteel veranderd. Sterker nog, het lijkt alleen maar erger te worden.
Toch liggen er kansen genoeg. Bijna iedereen lijkt bezig te zijn met zorg en welzijn. Gaat het niet over positieve gezondheid dan gaat het wel over leefstijl of gezonde voeding. Gek genoeg lijkt de Friese zorgeconomie de ‘verloren zoon’ van dit college. Sinds we in 2014 een kwartiermaker zorgeconomie aan het werk hebben gezet, horen we weinig. Niks.
Daarom verwachten we nog dit jaar informatie te krijgen hoe de provincie in 2019 de Friese zorgeconomie gaat stimuleren en welke concrete doelen daaraan worden verbonden. We dienen hiervoor een motie in. Ook de motie van de D66 met betrekking tot de handen aan het bed steunen we.
Verlengen regeling circulaire economie
Ik roep graag het beeld van de laatste vuilnisbak in het Fries Museum weer even bij u op. Ik voorzie een blockbuster in 2025 over de successen van circulariteit. Misschien zelfs wel een nieuw cultureel en maatschappelijk hoofdjaar. 2025: het jaar van de circulariteit. Wat zou het mooi zijn om die afvalbak naar het Fries Museum te brengen zoals u in de begroting beschrijft.
We delen als fracties grote ambities op het gebied van circulaire economie. Toch komen deze nauwelijks terug in de begroting. Met een motie roepen wij op om de ambitie ‘weg met de afvalbak’ uit te werken in het kader van circulariteit als maatschappelijke opgave. Wat kan de provincie de komende jaren doen om in 2025 successen op het gebied van circulariteit te oogsten?
Opvallend is dat er in ongeveer één jaar € 900.000 aan subsidies verleend is op het gebied van circulaire economie. In de Berap wordt voorgesteld om het overgebleven budget van € 200.000 euro voor twee jaar (!) in te zetten. Heeft het college enig idee wat ervoor nodig is om de ambities op dit gebied waar te maken?
Wij stellen daarom met een amendement voor om het bedrag voor 2019 en 2020 te verhogen tot € 1 miljoen. Wij zijn een voorstander van verlengen van de succesvolle subsidieregeling, maar we verwachten wel dat dit op een doordachte wijze gebeurt.
Grotere maatschappelijke initiatieven steunen
Bij de Kadernota deden wij het voorstel om een budget voor grotere mienskipsprojecten te starten. Noem het maar een Iepen Mienskipfûns XXL. Wij blijven van mening dat het beter is om een brede regeling te treffen dan cadeautjes uit te delen aan individuele projecten of musea. Het college heeft tot nu toe de motie niet uitgevoerd.
Later in november praten we opnieuw over een dergelijk fonds. En terwijl wij praten, wachten er ondertussen mooie initiatieven. We vragen het college daarom wanneer de uitwerking van de Kadernota-motie volgt en hoe het staat met de toezegging van GS hier in deze Staten specifiek ten aanzien van het initiatief vanuit Hindeloopen.
Vanwege het feit dat de uitwerking van het budget voor grotere initiatieven nog op zich laat wachten, dienen we amendement van D66 voor een tussenregeling mee in. Op die manier kunnen alle initiatieven genoemd in de motie door en gaan er geen goede projecten ter ziele door interne discussies en stroperige procedures hier in het provinciehuis.
Fairtrade en Global Goals
Nog een aantal punten. We willen niet dat de nieuwe Staten voor verassingen komen te staan. We horen een eerlijk beeld over te dragen, zowel beleidsmatig als financieel. Daarom vragen we dit college om een overzicht van alle tijdelijke budgetten op te nemen in het zogenaamde overgangsdocument. Er zijn namelijk nogal wat budgetten die aflopen, maar waarvan het beleid wel doorloopt. Bijvoorbeeld het Iepen Mienskipsfûns. Het beeld dat er financiële ruimte is voor een nieuwe periode wordt hierdoor beperkt. Dit schept onduidelijkheid.
Wij zijn trots op het feit dat we een Fairtrade provincie zijn. Eerlijke handel is een belangrijk streven. Terecht wordt fairtrade meegenomen onder de titel Global Goals. Graag hier een uitwerking van in een beleidsbrief. Maar dat betekent niet dat we de steun voor Fairtrade moeten afbouwen er blijft inzet nodig. Er mag geen sterfhuisconstructie ontstaan. Daarom dienen wij een amendement in.
We zijn ontevreden over de scherpte in de beschrijving van de doelen en resultaten. Dit is bij de Kadernota al genoemd en recent opnieuw. Kan het college aangeven of het hier deze periode nog mee gaat beginnen. Wij zijn ervan overtuigd dat dit alleen slaagt als het programmatisch wordt aangepakt. Alle moties van diverse partijen die hier concreet om vragen, zullen we steunen.
Niet wachten tot verkiezingen
Om deze ambities waar te maken willen we niet wachten tot de verkiezingen in maart. Want voordat de nieuwe Staten ingewerkt zijn en er een nieuw coalitie- of Statenakkoord ligt zijn we opnieuw een half jaar verder.
Wij roepen de collega’s op om de voorstellen te beoordelen los van coalitie of oppositie. We moeten zoeken naar een breed draagvlak, zodat we een voortvarende overheid blijven. Gewoon doen wat gedaan moet worden.
Remco van Maurik
Fractievoorzitter PvdA Steatefraksje
Spreektekst Begroting 2019
