Vandaag staat de invulling van de Europese gelden voor de Nederlandse landbouw op de agenda van de Tweede Kamer. Een belangrijk moment. Het Rijk, de provincies en waterschappen kunnen samen besluiten miljoenen vrij te spelen voor het klimaat, de natuur, onze gezondheid en de boeren van de toekomst. Provinciale Statenleden doen een dringend beroep op de Tweede Kamer en de Minister van LNV om met een ambitieus plan te komen.
Gedeputeerden van de provincies hebben onlangs in reactie op de plannen van de Minister een slecht compromis gepubliceerd zonder afstemming met Provinciale Staten. Wij als provinciale volksvertegenwoordigers willen daar een gezonder geluid tegenover zetten. We moeten nu de kans pakken om het landbouwgeld in te zetten voor de landbouwtransitie. Een volgende herziening van het beleid komt pas na 2027. Dat is te laat om tijdig het tij te keren.
Grote bedreigingen
Het verlies aan biodiversiteit en ineenstorten van ecosystemen zijn de twee grootste bedreigingen voor de mensheid in het volgende decennium, zo constateerde de Europese Unie zelf. Er is lang onderhandeld in Brussel over het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), dat een belangrijk antwoord zou kunnen zijn op deze bedreigingen. De uitkomst is schrikbarend. Het ‘nieuwe’ landbouwbeleid is in strijd met de Europese Green Deal en de Boer-tot-Bord-strategie, beide bedoeld om landbouw, klimaat en natuur weer gezond te maken. Niet voor niets stemden o.a. GroenLinks, Partij voor de Dieren en D66 in het Europees Parlement tegen dit GLB. Ook honderdduizenden burgers, natuur- en milieuorganisaties en groene boeren uit heel Europa hebben gepleit om het GLB weg te stemmen. Helaas zonder succes.
Nieuwe kans
Gelukkig hebben we in Nederland nog een geweldige kans: we kunnen met het Nationaal Strategisch Plan (NSP) een betere invulling geven aan het GLB. Het NSP wordt opgesteld door het Rijk, in samenwerking met provincies en waterschappen. Daarom hebben provinciale bestuurders met de landbouwportefeuille de afgelopen tijd koortsachtig vergaderd in het Interprovinciaal Overleg (IPO). Dat heeft geleid tot een droef stemmend compromis, dat zelfs de al matige ambities van het Rijk verder afzwakt. Een compromis van een compromis. De meerderheid van de landbouwgedeputeerden passeren de minister over rechts en zetten boeren, burgers en aarde in de kou. Het IPO-compromis is niet door volksvertegenwoordigers in de provincies goedgekeurd, maar zal in december medebepalend zijn voor de invulling van het belangrijke NSP. Daarom laten wij als provinciale volksvertegenwoordigers nu van ons horen.
IPO, Kamer en minister niet op één lijn
Het overgrote deel van de Europese gelden – circa 800 miljoen euro per jaar voor Nederland – gaat zoals vanouds naar inkomenssteun voor de boeren. Een kleiner deel gaat naar groener plattelandsbeleid, verduurzaming en agrarisch natuurbeheer. Wageningen University & Research (WUR) rekende een aantal scenario’s door op de effecten voor klimaat en biodiversiteit. Daaruit blijkt dat het gunstigste scenario voor natuur en klimaat is om ten minste 30% uit de pot voor inkomenssteun over te hevelen naar het groenere plattelandsbeleid. Zo komen miljoenen extra beschikbaar voor boeren die stappen willen zetten naar een gezonde en diervriendelijke landbouw. Dit geld kunnen we bijvoorbeeld inzetten om boeren te compenseren voor vernatting van veenweidegebieden, voor extensivering of voor bufferzones met biologische landbouw rondom Natura2000-gebieden. Extensivering – minder dieren per hectare – en bufferzones zijn belangrijk in de strijd tegen uitstoot van stikstof, bestrijdingsmiddelen en meststoffen op kwetsbare natuur.
De IPO-bestuurders willen slechts 15% van het landbouwbudget overhevelen voor de transitie naar een gezonde landbouw. Dat is ook volgens de WUR onvoldoende voor natuur en klimaat. Nederland mag maximaal 42% overhevelen. Minister Schouten erkent in haar brief van 24 september 2021 aan de Tweede Kamer dat de ambities fors hoger zijn en daarmee een grotere overheveling vergen dan 15%. Gelukkig heeft de Kamer inmiddels enkele moties aangenomen voor een betere invulling van het NSP, waardoor we toch weer in de buurt van de brief van de minister komen.
Het IPO-compromis zat sommige provincies ook niet lekker. In Noord-Holland schreef het dagelijks bestuur aan Provinciale Staten: “Wij hebben ingezet op een lagere basispremie; 30% overheveling ten behoeve van het plattelandsbeleid en een regionale vergoeding voor peilverhoging in de veenweiden.” Helaas stemden ze toch in met het compromis.
Pak de kansen voor een gezonde toekomst!
Dit is geen moment voor verdere compromissen. Nu grote stappen zetten is van levensbelang. Het klimaat- en biodiversiteitsbeleid én een groene, eerlijke transitie voor de boeren staan of vallen met de nationale invulling van de Europese gelden voor de landbouw via het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Het is dus bepalend voor de toekomst van ons állemaal.
Als volksvertegenwoordigers uit verschillende provincies zijn wij zeer teleurgesteld over het compromis van het IPO en veel spelers in de provincies met ons. Verandering in de landbouw is hard nodig en boeren moeten worden geholpen. De inzet van het IPO blokkeert deze veranderingen.
Trouw kopte op 19 november: ‘Kiezers VVD en CDA willen steviger klimaatbeleid’. Deze partijen kunnen snel de daad bij het woord voegen. Op 8 december overlegt de Kamercommissie van LNV met de minister.
Wij roepen de Kamer en de minister op te kiezen voor een NSP dat de transitie van de landbouw ondersteunt. Ten minste 30% onmiddellijke overheveling naar het groenere plattelandsbeleid en regionale vergoedingen. Daarmee helpen wij natuur, milieu en gezondheid. We helpen boeren die vastlopen in de ratrace naar intensivering en schaalvergroting om stappen te zetten naar een gezonde toekomst voor hun bedrijf met waardering vanuit de samenleving. En we helpen VVD en CDA om tegemoet te komen aan de wensen van hun kiezers.
Over het bovenstaande stuk is vandaag geschreven in de Volkskrant en ondertekend door 74 Statenleden namens 214 Statenleden en 65 fracties van GroenLinks, PvdA, D66, SP, Partij voor de Dieren, DENK en 50Plus in 12 provincies. Hetty Janssen en Erik de Groot ondertekenden het stuk namens de PvdA Fryslân. De Statenleden stuurden ook een brief aan de minister en aan de landbouwwoordvoerders met dezelfde boodschap.
📸 van Jeremy Bishop via Unsplash
