Half september is een driejarige pilot van start gegaan in de Waddenzee met zelfvarende schepen onder de naam Ferry Go!. Het project, een initiatief van de werkgeversorganisatie in de technologische sector FME, heeft als doel de ontwikkeling van een volledig autonome veerdienst. Ook de provincie Fryslân draagt bij aan deze innovatie, met een bedrag van 67.000 euro.
De provincie zegt daarbij dat het is te doen om de veiligheid. Maar zijn autonoom varende schepen op de Waddenzee wel daadwerkelijk veiliger? De Waddenzee is namelijk een uitermate complex vaargebied. Om deze grillige zee goed te kunnen lezen, heb je ervaring nodig. En die ervaring is niet enkel te vangen in data en algoritmes. De ingewikkelde realiteit van een veerdienst varen is dan ook niet te vergelijken met een computerspelletje.
Maar los van deze technische vraag over veiligheid, staat er nog meer op het spel. Want wat gebeurt er met het eeuwenoude beroep van de zeevarende? De wetgeving schrijft nu nog voor dat er altijd een schipper aan boord moet zijn. Maar de minister van Infrastructuur en Waterstaat, Barry Madlener, heeft echter al aangekondigd dat er voor de pilot een ontheffing komt. Dit betekent dat in principe de stuurman straks achter een computerscherm aan wal kan zitten.
Voor de huidige en toekomstige generatie zeevarenden is dit vooruitzicht verre van aantrekkelijk. Jonge mensen die dromen van een carrière op zee, zullen worden geconfronteerd met een vak dat is teruggebracht tot een digitale handeling. De zee, eens een avontuurlijk domein, wordt zo steeds meer een gecontroleerde omgeving die men vanachter een scherm beleefd. En wat blijft er dan over van de trots en het werkplezier van de zeevarende als zijn vak gereduceerd wordt tot een kantoorbaan? Dat iets technisch mogelijk is, betekent niet perse dat het ook beter is. Zeker niet als de techniek ten koste gaat van wezenlijke zaken als vakmanschap, trots en arbeidsvreugde.
Naast de gevolgen voor de zeevarende, roept deze pilot ook vragen op over de impact op het Waddengebied zelf. De Waddenzee heeft een beschermde UNESCO-status, maar deze status staat in toenemende mate op gespannen voet met allerlei economische activiteiten in het gebied. Het is in dat licht opmerkelijk dat de provincie Fryslân niet in overleg is gegaan met UNESCO voordat deze pilot werd gelanceerd. Terwijl het juist niet wenselijk is dat de Waddenzee verwordt tot een proeftuin van technologiebedrijven.
Bovendien is het niet duidelijk welke voordelen de Friese burger aan deze pilot zal beleven. Zullen de bootkaartjes uiteindelijk goedkoper worden? Of zal de winst van de efficiëntieslag vooral bij de investeerders terechtkomen? En hoe veel veiliger is een computergestuurd schip echt? We weten immers dat computersystemen, zeker in deze tijd, kwetsbaar zijn voor cyberaanvallen. Willen we het risico nemen dat een veerboot met honderden passagiers aan boord gehackt wordt? En als een veerboot straks op afstand in de gaten gehouden kan worden, gebeurt dat vanuit Nederland of kan dat ook vanuit India gebeuren?
Het is zaak dat we ons als Fryslân nog even keer goed achter de oren krabben en ons afvragen: is dit echt wat we willen? Een beperkte subsidie voor een pilotproject lijkt misschien nog niet zo heel veel. Maar zoals iedere zeevarende weet: een kleine koersverandering kan over een lange afstand leiden tot een compleet andere bestemming.
📷 Foto door Willem de Vlamingh
