‘Nu is het moment om visie te tonen en doelen te stellen’

ALGEMENE BESCHOUWINGEN — Aanstaande zaterdag zal De Hoeve, ons Cultureel Hoofddorp, worden omgetoverd in een groot theater. In het hele dorp kun je genieten van prachtige optredens. Een prachtig initiatief vanuit de mienskip. Het zou prachtig zijn als Culturele Hoofdstad in 2018 op vele plekken in Fryslân met zoveel trots en gemeenschapsgevoel gevierd wordt.

De afgelopen weken hebben we diverse keren gesproken over LF2018. Door de verschillende fracties is uitgesproken dat we er een mooi feest van maken. Fryslân is het waard. We zijn trots op onze provincie.

We zijn nu halverwege deze Statenperiode en het is goed om de tussenbalans op te maken. Veel zaken die nu worden uitgevoerd zijn ingezet in de vorige periode.

Qua hoofdwegennet is Fryslân echt af. Aandacht is en blijft wel nodig voor verkeersveiligheid. Het groeiend aantal grote landbouwvoertuigen bevordert het veiligheidsgevoel niet. En het is belangrijk dat we weggebruikers aanspreken op hun gedrag en dat we oog houden voor fietspaden en oversteekplaatsen. We willen dat alle knelpunten worden opgelost en steunen op dit punt een motie van de VVD. Geen incidentenpolitiek.

De UCF, of liever gezegd de elfde faculteit RUG/Campus Fryslân, is uit de startblokken en ons economisch programma ‘Wurkje foar Fryslân’ is voortgezet. Helaas met minder geld voor innovatie. Dat is erg jammer. Vooral omdat de ‘suikerbrood’-gedeputeerde zegt te streven naar innoverend ondernemerschap.

Investeren in duurzaamheid blijft belangrijk. In de vorige periode hebben we daar via het ‘Fonds schone Friese energie’ al veel aan gedaan. Recent namen we het besluit om als provincie te investeren in windpark Fryslân. Een goed en verstandig besluit. Ook financieel.

Kortom, veel beleid wordt voortgezet.

Halverwege de vorige periode is het beleid bijgesteld. De economie liep slecht en er was werk nodig. Banen, daar ging het om. We hebben toen een deel van het NUON-geld ingezet om de economie te versterken.

De huidige economische omstandigheden zijn totaal anders. Nu is het moment om visie te tonen en doelen te stellen.

Het is nog onduidelijk wat het college precies wil neerzetten. Praten, aanjagen en agenderen. Het is allemaal prima, maar hoe dan verder? Wat gaan we echt doen?

Wat we missen is de ambitie om te vernieuwen. Het is meer dan jammer dat de innovatiebudgetten ten aanzien van water zijn gesneuveld. Met name in deze sector liggen er grote kansen. Wetsus verdient ook na 2019 bestaanszekerheid. Het is goed dat u in de Kadernota aangeeft zich hiervoor hard te willen maken. Maar wanneer komt het resultaat? Graag zien we een concrete toezegging zodat we zeker zijn dat Wetsus in Fryslân blijft.

Op het gebied van duurzaamheid mag er ook een tandje bij. Met name het verduurzamen van woningen. Daar snijdt het mes aan drie kanten: verduurzaming, besparing op energielasten voor de bewoners en veel, mooi innovatief werk voor ondernemers in Fryslân.

De transitie van reguliere landbouw naar duurzame landbouw komt langzaam van de grond. Biodiversiteit moet hierbij een speerpunt zijn. Maar waar we op dit punt mooie stappen zetten, gaat het traject van de veenweide te langzaam.

Bij de totstandkoming van dit college gaven wij al aan dat er onvoldoende rekening is gehouden met onze natuuropgaven. Het is in onze ogen onbegrijpelijk dat de budgetten voor natuur lang niet worden benut. Hier missen we drive.

De Friese meren en het Waddengebied zijn zonder twijfel prachtige visitekaartjes. Maar volgens ons is er te weinig aandacht voor onze nationale parken en landschappen. Het completeert Fryslân. We vragen het college om op dit punt dit jaar nog te komen met beleid.

De marketing van Fryslân verloopt nog niet zoals we dat willen. Wat onder andere blijkt uit de vele organisaties die op dit gebied actief zijn. Meer stroomlijnen is geen overbodige luxe. We roepen de gedeputeerde op daadkrachtiger op te treden.

Volgens ons moet er verder gewerkt worden aan de circulaire economie. Besparing en hergebruik zijn hierbij essentieel. We lopen in Fryslân voorop en dat moet zo blijven. We verwachten in het najaar een concrete uitwerking van het beleid.

Een aantal opmerkingen over de gang van zaken in dit huis.

De afgelopen periode is er gesproken over onze vergaderstructuur. We hopen dat de aanpassingen zullen leiden tot verbeteringen. Het is echter geen bestuurlijke vernieuwing. Daar is écht meer voor nodig.

Het fenomeen beleidsbrieven is ingevoerd maar of dat het er beter op maakt? De beschrijvingen zijn globaal en de formulering van concrete resultaten blijft achterwege.

Ook de voorbereiding en communicatie kunnen en moeten echt beter. Zo is een motie Statenbreed aangenomen in het kader van de informatievoorziening rond LF2018. Ook het langzame traject van de aanleg van snel internet en de verwarring rondom de Skieding zijn zaken waar je niet trots op kunt zijn. Aan de andere kant zien we dat deze gedeputeerde wel tot actie komt. Kunnen we dat van alle gedeputeerden zeggen?

Het is ons opgevallen dat het college de neiging heeft om zaken af te schermen. Een mooi voorbeeld is het inkoop- en aanbestedingsbeleid. We moeten erop blijven letten dat er geen misbruik van werknemers wordt gemaakt. Mensen verdienen gewoon een eerlijk loon voor eerlijk werk. Als erop toegezien wordt dat er volgens de cao wordt uitbetaald, hebben mensen uit de streek ook meer kans op dit werk. Zo ga je oneerlijke concurrentie tegen. Het vaststellen van de hoofdlijnen van dit beleid is écht voorbehouden aan de Staten.

We staan aan de vooravond van een belangrijke discussie met betrekking tot de omgevingsvisie. Het is belangrijk om duidelijk te zijn en vooral veel ruimte te geven aan de inbreng van de inwoners van Fryslân. In onze ogen een mooi onderwerp waar bestuurlijke vernieuwing toegepast kan worden.

In dat opzicht is de opstelling van het college ten aanzien van de dorpsmolen van Reduzum onbegrijpelijk. Het is een schoolvoorbeeld van hoe burgers de handen ineen slaan. Wie is de provincie om het tegen te houden?

Mijn algemene beschouwingen rond ik af.

We kijken terug op een mooi jaar met een interim commissaris. Het is goed dat wij als Staten meer onze rol pakken en dat heeft zij in haar rol zeker bevorderd. Een verstandige keuze.
Ook op uw komst, voorzitter, en onze eerste ontmoeting kijken wij met veel plezier terug. Hier in de Staten merken we de ontspanning tijdens de debatten. Daar draagt u enorm aan bij.

KADERNOTA 2018 — Dan over de Kadernota. We hebben een mooie discussie gehad over de tussenbalans voorafgaand aan deze Kadernota. Wij hebben het ervaren als een zoektocht.

Wij willen het college en de ambtelijke dienst complimenteren met het proces dat we de afgelopen maanden hebben doorlopen. We hebben gesproken over de tussenbalans en hebben aangegeven welke uitdagingen voor ons liggen. Kritische noot is, dat het niet gaat om de besteding van 20 miljoen euro. Het gaat om het bijstellen van het collegebeleid. Op onderdelen mag het zichtbaarder en ambitieuzer.

We zijn ermee ingenomen dat het college goed geluisterd heeft naar onze adviezen. Ik benoem graag de voor de PvdA belangrijke zaken waarbij het college terecht aangeeft dat er meer werk van gemaakt moet worden. Dit zijn:

• zwembad De Welle, met de opmerking dat de communicatie met de Staten beter had gekund. We zijn een groot voorstander van het zwembad omdat we denken dat het goed is dat wij ervoor zorgen dat er in Fryslân een mooi 50-meter-bad blijft. Voorwaarde is wel dat het ook voor breedtesport gebruikt wordt;
• stimuleren van samenwerking tussen onderwijs, arbeidsmarkt en overheid om jeugdwerkloosheid en braindrain tegen te gaan. We zijn vooralsnog tevreden over de wijze waarop het college dit nu oppakt;

Ik noem ook:

• de ondernemersvouchers om zakelijke kennis in te kopen;
• een transitiefonds voor levensloopbestendige woningen;
• meer energie neutrale woningen als onderdeel van de Fryske deal.

Op een aantal punten denken we dat het echt nog beter kan en moet. Bij sommige voorstellen willen we de bijbehorende resultaten iets aanscherpen of een specifiek resultaat toevoegen. Ik loop onze amendementen kort bij langs.

Resultaat 41 over leefbaarheid is op dit moment te vrijblijvend en kan veel concreter geformuleerd. Ons voorstel is om minimaal 1400 ‘slimme’ woningen te realiseren, om langer zelfstandig thuis wonen mogelijk te maken.

Een nieuw resultaat willen we toevoegen over woningen met nul-op-de-meter. Aan de Fryske deal is namelijk geen resultaat gekoppeld en wij vinden dat zeer wenselijk. Het getuigd van ambitie als we gaan voor 5000 energie neutrale woningen in de komende jaren.

Ook willen we over de Friese natuuropgave een nieuw resultaat toevoegen aan de Kadernota. De provincie moet vasthouden aan de afspraken uit het Natuurpact en het Griene Manifest Fryslân. Wij verwachten dat hiervan in 2019 minimaal 30 procent gerealiseerd is.

Naast deze amendementen een tweetal moties.

Allereerst roepen wij het college op de belofte aan de regio na te komen met betrekking tot de realisatie van de ‘plus’ bij De Centrale As. Wij verwachten dat eventuele tekorten voor de gebiedsontwikkeling gefinancierd worden uit programma 2 en dat het landschapsfonds van voldoende middelen wordt voorzien. Kortom, wij willen de totale 5 miljoen euro garanderen. Afspraak is afspraak.

Ten tweede pleiten we samen met de SP voor een garantiefonds voor duurzame lokale initiatieven. Deze kunnen rekenen op een groot lokaal draagvlak, maar hoge rentekosten zijn een belangrijke oorzaak dat de initiatieven niet van de grond komen. Een garantiefonds, waaraan ook de Friese gemeenten een bijdrage leveren, kan dit probleem oplossen.

Het is tot slot goed om stil te staan bij ons huishoudboekje. Financieel staan we er goed voor. Er is nog steeds geld genoeg, al wordt het steeds minder.

Echte zorgen hoeven we ons nog niet te maken, al is het altijd goed om kritisch te zijn op overbodige uitgaven. Een permanente stofkam zou geen overbodige luxe zijn. Wil de gedeputeerde op dit punt een toezegging doen?

Het college heeft aangegeven enige donkere wolken te zien en wil daarover komen met een soort van bezuinigingsoperatie. We vragen ons af hoe dat gaat en hoe wij daarin worden betrokken. Via een motie willen we afspreken dat wij als Provinciale Staten eerst moeten discussiëren over dit traject op basis van een plan van aanpak van het college. Welk instrument daarvoor gebruikt wordt, is aan u.

In dit kader achten we het ook volstrekt ongeloofwaardig en overbodig om op dit moment een resultaat vast te stellen over de opcenten voor een collegeperiode die nog moet komen. Ik doe hierbij het voorstel om dit resultaat te schrappen en het te kwalificeren als over je graf heen regeren.

Als het college onze adviezen overneemt en meer ambitie toont weet ik zeker dat 2018 een prachtig jaar wordt. Een feest jaar. Een jaar dat een impuls geeft aan de jaren die volgen.

Aanstaande zaterdag kunnen we alvast een voorproefje krijgen in ons Cultureel Hoofddorp. U bent welkom in De Hoeve.

Remco van Maurik
Spreektekst Algemene beschouwingen en Kadernota 2018
Provinciale Staten 28 juni 2017