‘Laat het niet bij praten blijven. Laten we actie ondernemen’

We zijn denk ik nog niet echt bekomen van de verkiezingen in Amerika. Bloedstollend, met een uitslag die zeker het overdenken waard is. De vraag is of de tweedeling in Amerika dezelfde is die in ons land steeds meer zichtbaar wordt. Persoonlijk ben ik van mening dat er verschillen zijn maar ook zeker veel overeenkomsten.

De toenemende informatiemaatschappij, waarin sociale media en het internet een grote rol spelen, biedt veel kansen maar er schuilen ook bedreigingen in. Het is buitengewoon complex. Het leidt ook tot afwijzing, opportunisme, misbruik en verdeeldheid, maar ook tot vluchtigheid. Het is noodzakelijk dat we dit onder ogen zien. Als PvdA blijven we erop hameren dat iedereen die wil, mee moet kunnen doen. Helaas bestaan er op dit punt geen makkelijke oplossingen.

Eind juni, bij de Kadernota, sprak ik over de kolonie van Weldadigheid aan de grenzen van onze provincie en het belang van een sociaal Fryslân. Zo zijn er nog wel meer voorbeelden te noemen hoe we in Fryslân hebben laten zien het verschil te kunnen maken. Denk aan Troelstra en Nieuwenhuis. De waarden van gelijkheid, aandacht voor elkaar, wederzijds respect en verbinding waren toen, maar zijn ook in onze tijd nog steeds belangrijk. Zeker nu eenzaamheid en armoede weer de kop opsteken.

Wij als Staten moeten daarin ook kleur bekennen. We moeten ons niet verschuilen achter zogenaamde kerntaken en bureaucratisch geneuzel maar samen met de Friese bevolking werken aan de uitdagingen van dit moment: werk, gezondheid, bestaanszekerheid, veiligheid en zorgen voor elkaar.

Dit brengt ons tot vandaag. De bespreking van de tweede begroting van dit college. Het college geeft zelf aan dat er geen grote veranderingen zijn ten opzichte van het coalitieakkoord. Dat zien we ook duidelijk terug. Ook wil het college wachten tot volgend jaar bij de tussenbalans (midterm review) om structurele aanpassingen te doen in het beleid. Wij, als PvdA, zijn van mening dat er een aantal zaken zijn die niet zolang kunnen wachten.

We zien een aantal opgaven in de maatschappij die op dit moment vragen om aandacht en actie en die in de begroting onvoldoende tot zijn recht komen. We vragen het college om te komen met aanvullingen door middel van beleidsbrieven.

Jazeker, ook al zijn wij kritisch over het verschijnsel beleidsbrieven we vragen erom. Het kan verkeren. Wat we willen zijn doelgerichte brieven waarin de visie, meetbare resultaten en financiële dekking in samenhang gepresenteerd worden.

We doen dit omdat we van mening zijn dat de maatschappelijke opgaves die er liggen op verschillende terreinen het wenselijk en noodzakelijk maken om nu te acteren. Niet wachten of doorschuiven naar de tussenbalans, maar actief een beleidsbijstelling of -aanvullingen doen.

Laat ik de terreinen waarop wij actie verwachten stuk voor stuk bij langs gaan,

Allereerst is de vitaliteit van onze Friese bevolking en de afstemming binnen de gezondheidszorg een belangrijk aandachtsveld. Er is sprake van een toenemende zorgdruk, de gevolgen van de vergrijzing zijn steeds meer merkbaar en er is een toename in psychosociale problemen zoals eenzaamheid.

Het begrip positieve gezondheid is hierbij een thema dat in onze maatschappij leeft. Onze vitaliteit is meer dan alleen lichamelijke gezondheid en een gezonde levensstijl. Het draait ook om levensgeluk en sociale contacten. Zoals ik zojuist al zei, mensen moeten mee kunnen komen in de samenleving.

De provincie heeft kortgeleden het manifest van de Friese vitaliteitsalliantie ondertekend. Wij vragen u hier actief mee invulling aan te geven. De provincie heeft namelijk een belangrijke samenbindende functie. Ze heeft overzicht over datgene wat er in Fryslân is en waar het naar toe gaat. We zien graag dat u op het gebied van positieve gezondheid het provinciaal beleid verfijnt en ons hierover informeert via een beleidsbrief. Daarvoor dienen wij een motie in.

De tweede opgave is de inzet op de circulaire economie. De circulaire economie is en blijft een kans. Bij de Rede van Fryslân werd al terecht gewezen op de voorsprong die wij op dit gebied hebben en de vele kansen die er nog liggen. Het is waar wij als provincie het verschil kunnen maken voor de toekomst. Daarom graag op dit punt meer doelgerichtheid en samenhang. Een motie van de ChristenUnie op dit punt hebben we mede opgesteld en dienen we mee in.

Als derde noem ik de opgave in de landbouw,

Deze opgave is groot en schreeuwt om aandacht. Een update van het landbouwbeleid is volgens de PvdA noodzakelijk en urgent. Er moet volgens ons een onomwonden keuze worden gemaakt voor het behoud van grondgebonden landbouw en de natuurinclusiviteit ervan. We vragen middels een motie een aanvulling op de huidige landbouwagenda om zo duidelijkheid en snelheid ten aanzien van de omvorming van generieke landbouw naar grondgebonden, duurzame landbouw.

De vierde gave is de inzet op duurzame dorpen en wijken.

Het doel om dorpen en wijken duurzamer te maken is ons uit het hart gegrepen. Ook hierbij draait het om onze toekomst. We vinden het daarom ook belangrijk dat er echt werk van wordt gemaakt. De vraag is alleen: hoe gaat de provincie dit doen? Daarover is nog weinig duidelijk.

Het concrete beleidsdoel ‘er komen tientallen duurzame dorpen’ staat opvallend genoeg wel in uw coalitieakkoord maar niet meer in de begroting. Dat vindt de PvdA bijzonder jammer. We vonden het juist zo’n aansprekend doel: tientallen duurzame dorpen. We zien graag dat de tekst van de begroting dit doel blijft noemen, zodat we ook in de Beraps kunnen zien hoe het staat met het aantal duurzame dorpen.

Laten we daarnaast beleidsinhoudelijk vooral beginnen met het scheppen van een duidelijk kader over wat wij als provincie een duurzaam dorp vinden en op welke wijze wij willen stimuleren dat ze er ook daadwerkelijk komen. Daarom ook op dit punt het verzoek om met een beleidsbrief inzicht te geven in de plannen van de provincie. We dienen een motie en een amendement in.

Een ander punt dat onze geconcentreerde aandacht verdient zijn de Friese Wouden en onze Nationale Parken. Specifiek wat betreft recreatie en toerisme. Wij denken dat er een meer duidelijkheid en samenhang in het huidige beleid moet komen. Samen met de regio’s moeten we komen tot een beter toeristisch klimaat. We hebben het al vaker beloofd en het moet er nu maar eens echt van komen. Daar waar wenselijk kunnen we onze inzet intensiveren of ons juist richten op onze verbindende rol als provincie, zowel tussen verschillende initiatieven als tussen regionale en provinciale activiteiten.

Niet lang geleden hebben we in het Friesch Dagblad nog kunnen lezen dat er volgens het college geld genoeg was voor dit onderwerp. Vanuit de dienst is echter aangegeven dat dit niet het geval is. Een betere illustratie van mistvorming en het creëren van onduidelijkheid kunnen we ons bijna niet voorstellen.

We vragen nu niet om een beleidsbrief maar om een toezegging van het college om ons binnenkort te informeren over de inzet op het gebied van de Friese Wouden en de Nationale Parken. Het is namelijk opvallend dat in de begroting maar één resultaat is gedefinieerd die slechts voor een deel het totale beleid representeert. Aanvulling is noodzakelijk. Afhankelijk van de reactie en toezegging van de gedeputeerde hebben we voor de tweede termijn een amendement op dit punt achter de hand.

Op het gebied van economie willen wij het mkb zo goed mogelijk in hun kracht zetten. Ze moeten doen wat zij het beste kunnen: ondernemen, innoveren en werkgelegenheid creëren. Daarom vragen wij het college specifiek de toezegging om twee bestaande stimuleringsregelingen door te zetten. Dit zijn de regeling Ondernemer Coacht Ondernemer en het Ondernemersimpuls.

De begroting laat tevens zien dat we flink hebben geïnvesteerd in de NOM, onze regionale ontwikkelingsmaatschappij. In de begroting mist bij de prestatie-indicatoren voor de NOM alleen een belangrijk resultaat. Bij de behandeling van de beleidsbrief Wurkje mei Fryslân is namelijk de doelstelling vastgesteld dat de NOM meer en risicovoller dient te investeren in ons Friese bedrijfsleven.

Dit doel missen we nu en we dienen daarom een amendement in om dit recht te zetten. Daarnaast verwachten we een beleidsplan of plan van aanpak van onze ontwikkelingsmaatschappij. We nodigen het college uit dit op te laten stellen en aan ons voor te leggen.

Helaas staan er ook nog een aantal belangrijke zaken in de wacht. Ik noem er twee:

Zo hoopt de PvdA, en met ons de lokale initiatieven, dat u ons uiterlijk half november kunt vertellen hoe het verder gaat met de aanleg van snel internet. De schop moet en zal zo snel mogelijk de grond in. Het is voor de verdere ontwikkeling van Fryslân van grote noodzaak. Dat bleek ook heel duidelijk uit de resultaten van de Friese Dorpentop.

Het wachten is ook op de inventarisatie van de natuuropgaven. Deze inventarisatie inclusief financiële paragraaf en hopelijk ook een analyse is ons toegezegd voor het vroege voorjaar. Eerder hebben we al aangegeven dat de budgetten naar onze verwachting te laag zijn.

Graag hoor ik op deze twee gebieden een bevestiging van uw inzet en we hopen dat u op schema ligt.

De provincie geeft veel geld uit aan wegen. Het is daarbij volgens de PvdA van belang om oog te houden voor de veiligheid. De verkeersdoden nemen niet af, er lijkt landelijk zelfs een stijgende trend te zijn in het aantal verkeersslachtoffers. We zien dit ook in Fryslân. Wat is er aan de hand? Aan de ene kant investeren we in veiligheid. Aan de andere kant lijkt het niet genoeg en is er onduidelijkheid over de registratie van de ongevallen. Een expertmeeting of informatiebijeenkomst op dit punt lijkt op zijn plaats. Graag uw reactie hierop.

Daarnaast heeft het college specifiek ingezet op fietspaden. In de commissievergadering is opgemerkt dat de budgetten hiervoor op zijn. We lezen daarover niets in de Berap. Kunt u aangeven of er voldoende budget is en of alle bestaande plannen kunnen worden uitgevoerd.

Voor ik afrond kom ik kort terug op wat er in de commissie is besproken over de inzichtelijkheid van de begroting.

Onze complimenten voor de digitalisering herhalen we hier graag, maar inhoudelijk zijn we kritisch. Dit is ook aangegeven in de commissie en we vragen om een verbetertraject. Graag zien we hierop een toezegging. We overwegen de motie van 50PLUS te steunen.

We hebben nog een aantal amendementen achter de hand om een aantal zaken nu al te corrigeren, maar wachten de reactie van het college in eerste termijn af.

Volgend jaar, volgens mij zo rond de zomer, komt u met de eerder al genoemde tussenbalans van het uitvoeringsprogramma. We denken, praten en werken hier graag aan mee en zien binnenkort graag een uitnodiging tegemoet. Kunt u ons duidelijkheid geven over het traject en de wijze waarop u denkt ons hierbij als Staten hierbij te betrekken?

De door u zo vaak genoemde ‘uitgestoken hand’ en de in het coalitieakkoord beschreven ‘andere omgang met de Staten’ zien we graag in de praktijk terug.

Constructief samenwerken kun je niet alleen met de mond belijden. Wij gaan uit van een open gesprek op basis van gelijkwaardigheid.

Ik rond af.

Terugkomend op het belangrijke nieuws van vandaag: de uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Als het één ding duidelijk maakt is dat we echt bezig moeten met de inrichting en toegankelijkheid van onze democratie. De tweedeling die in onze samenleving ontstaat, de onenigheid, het wederzijdse onbegrip, de onverdraagzaamheid, zijn ontwikkelingen die niet verzwegen moeten worden. We moeten werken aan saamhorigheid en verbinding.

Afgelopen zaterdag heeft een groot aantal mensen hun bijdrage geleverd aan de Friese Dorpentop. Een bijzonder goed initiatief. Wij moeten het gesprek verder aangaan. Over de manier waarop we met elkaar om willen gaan maar ook over hoe we tot meningsvorming en gezamenlijke besluitvorming komen. En laat het vooral niet bij praten blijven. Laten we vooral actie ondernemen.

Remco van Maurik
Spreektekst Begroting 2017
Provinciale Staten 9 november 2016